Są jednym z największych zagrożeń dla obłożnie chorych. Ich leczenie jest naprawdę trudne – dlatego opiekunowie pacjentów powinni skupić się na profilaktyce odleżyn.
Odleżyna to miejscowe uszkodzenie ciągłości skóry, które nieleczone może pogłębić się do mięśni i kości. Przy długotrwałym nacisku, do tkanki przestaje docierać krew, przez co jej komórki nie otrzymują wystarczającej ilości tlenu i składników odżywczych. Odleżyny powstają w miejscach narażonych na ucisk długotrwały lub krótkotrwały, ale bardzo często się powtarzający. Są to miejsca stanowiące punkty podparcia w danej pozycji. Najczęściej obserwuje się je na kostkach i piętach, w dolnych partiach pleców (tzw. okolicy krzyżowej) oraz na pośladkach. Nieco rzadziej występują zaś na potylicy lub na biodrach, jeśli chory jest ułożony na boku.
Odleżyny – stopnie
Wygląd odleżyn i świadczące o nich objawy różnią się w zależności od stopnia rozwoju. Jak je rozpoznać?
Odleżyny pierwszego stopnia jawią się jako stałe zaczerwienienie skóry, które nie ulega osłabnięciu po ustaniu ucisku. Najczęściej pojawia się w miejscu, gdzie kości znajdują się najbliższej powłok skórnych.
W drugim stopniu odleżyn dochodzi do przerwania powłoki skórnej na niewielkim poziomie. Uszkodzeniu ulega skóra właściwa, występuje niewielkie owrzodzenie. Dno rany przybiera barwę różową lub czerwoną. Ziarninowanie w tym miejscu raczej nie zachodzi.
Trzeci etap dosięga aż do tkanki podskórnej. Może wystąpić ziarninowanie, nie stanowi ono jednak przeszkody diagnostycznej.
Czwarty i ostatni stopień dosięga tkanek głębokich, takich jak mięśnie i kości. Martwica i ziarnina wywołują zaawansowane zmiany, często obecne są także drążące tunele oraz podminowanie brzegów rany.
Jak zapobiec odleżynom?
Profilaktyka odleżyn jest znacznie łatwiejsza niż ich późniejsze leczenie. Jak więc dbać o obłożnie chorego? Co zrobić, by nie dopuścić do ich powstania?
O odleżyny najłatwiej, gdy pacjent długo przebywa w jednej pozycji – mogą pojawić się już po dwóch godzinach leżenia. Opiekując się obłożnie chorym, należy przynajmniej co dwie godziny delikatnie go obrócić. Dobrym rozwiązaniem okaże się też materac zmiennociśnieniowy lub łóżko wodne, które ograniczą nacisk na najbardziej wrażliwe części ciała.
Duże znaczenie ma pielęgnacja odleżyn i miejsc nimi zagrożonych. Pacjenta długo leżącego w łóżku trzeba codziennie masować i myć, używając do tego letniej wody oraz łagodnego mydła. Pomocne okażą się też balsamy, które odżywią skórę i zwiększą jej elastyczność, chroniąc ją przed zadrapaniami i skaleczeniami. Warto pamiętać, że nawet najmniejsze ranki mogą w takich przypadkach zmienić się w dużo poważniejszy problem.
Na powstawanie odleżyn duży wpływ mają też niedobory witamin i białka, dlatego ich profilaktyka musi opierać się na odpowiednio dobranej diecie. Warto włączyć do niej białe mięso i rośliny strączkowe, a także, będące źródłem witamin i minerałów, owoce. Niezbędne do jego funkcjonowania składniki odżywcze, organizm lepiej przyswoi, jeśli będą mu one dostarczane regularnie – należy więc bezwzględnie przestrzegać dziennego rytmu pięciu posiłków.
Bibliografia:
Zbarańska Katarzyna: Patogeneza, profilaktyka i leczenie, w: Nowa Medycyna 1/2003;
Szewczyk Maria, Stafiej Joanna: Gdy zawiedzie profilaktyka… Odleżyny – problem nie tylko szpitalny,
w: Pielęgniarstwo Chirurgiczne i Angiologiczne, s. 171-174