Nasze społeczeństwo starzeje się w zatrważającym tempie – lekarze i eksperci ostrzegają przed problemami demograficznymi od lat. Należy mieć świadomość, że przy aktualnej polityce, która nie przewiduje znacznego wzrostu liczby punktów wyspecjalizowanej opieki dla przewlekle chorych, coraz więcej obowiązków związanych z dbałością i opieką nad pacjentem tego rodzaju zostanie powierzonych rodzinom, ich bliskim i domownikom. Stąd warto zastanowić się zawczasu, w jaki sposób można sobie poradzić z pielęgnacją, jakie stosować środki medyczne i jakie zabiegi przyniosą największą ulgę cierpiącemu?
Higiena i ruch osób przewlekle chorych
Największą zmorą opiekunów i chorych, którzy zostali przykuci do łóżka na dłuższy czas, stanowią odleżyny. Zapobieganie może przynieść oczekiwany efekt, jeśli wykonuje się codziennie odpowiednie czynności. Należy dwa lub trzy razy w ciągu doby wnikliwie obserwować partie skóry pacjenta, które w sposób szczególny są podatne na takie uszkodzenia1. Ważne jest przy tym światło – dzienne lub halogenowe, które nie pozwoli pominąć żadnego zaczerwienionego miejsca. Ponadto trzeba dotykać i masować skórę, by wyczuć ewentualne zgrubienia, gdy nie są one jeszcze widoczne. Im szybciej zostaną odkryte – tym łatwiej je pielęgnować.
Ułożenie ciała podopiecznego powinno zmieniać się minimum co 2 godziny, a najlepiej częściej. Należy również pomyśleć o właściwym materacu przeciwodleżynowym2, który ułatwi opiekę oraz poprawi komfort i samopoczucie przewlekle chorego. Oczywiste, że należy dbać o częstą zmianę pościeli i bielizny – to warunek podstawowy opieki efektywnej i sprawnej. Ciało chorego przewlekle należy szczególnie uważnie pielęgnować podczas upałów, można je delikatnie nawilżać, a po kąpielach uważnie i precyzyjnie osuszać. Pomocne bywają masaże, np. przy zastosowaniu oliwek dla dzieci, a także odpowiedni system tzw. ćwiczeń biernych – które wykonujemy niejako za pacjenta.
Profilaktykę odleżyn znacznie wspomagają profesjonalne, nowoczesne opatrunki, wśród których zdecydowany prym wiodą hydrokoloidy (np. Granuflex). Na etapie zapobiegania rozwojowi odleżyn potrafią stworzyć skuteczną zaporę obronną przed tarciem, a w przypadku uszkodzenia naskórka chronią przed infekcją z zewnątrz. Przyspieszają odnowę uszkodzonych komórek przez zapewniają odpowiednie wilgotne środowisko, wspomagające proces odnowy komórek.
Zdarza się, że profilaktyka to za mało i dochodzi do powstania odleżyn. Leczenie wymaga wówczas wykorzystania profesjonalnych zabezpieczeń powstałych ran3. Wśród dostępnych środków wyróżniają się opatrunki piankowe, które są miłe w dotyku i – co istotne w takich przypadkach – antyalergiczne, poza tym niektóre ich warianty wykazują właściwości wodoodporne (m.in. Aquacel Foam i Aquacel Ag Foam). Kolejną ich zaletę stanowi umiejętne i stałe utrzymanie w obszarze uszkodzeń wilgotnego środowiska, które wspomaga naturalny sposób oczyszczania i regeneracji tkanek. Badania dowodzą, że gojenie może dzięki temu przebiegać znacznie szybciej (o ok. 50 proc.)4, ponadto przynosi ukojenie pacjentowi, ponieważ wpływa na obniżenie, a czasem nawet wyeliminowanie dolegliwości bólowych.
Szlachetne właściwości srebra
Inny rodzaj specjalistycznego zabezpieczenia, który zalecają środowiska medyczne, stanowi opatrunek na odleżyny o właściwościach antybakteryjnych, z zawartością srebra jonowego5 (np. Aquacel Ag Extra, Aquacel Ag Foam). Opatrunek pozwala uwalniać tylko niezbędną ilość srebra, ta zaś służy niszczeniu wyjątkowo niebezpiecznych drobnoustrojów i bakterii.Ich działanie jest skuteczne już w ciągu pół godziny od zastosowania.
Ciepło i serdeczność
Należy pamiętać, że największe wsparcie można okazać choremu przez spokój, cierpliwość i zrozumienie istoty cierpienia.
1 Maciej Sopata, , Profilaktyka i sposoby leczenia odleżyn przy zastosowaniu „kolorowego” systemu klasyfikacji, [w:] „Nowa Medycyna”, 1/2000.
2 H. Guy. Preventing pressure ulcers: choosing a mattress, „Prof Nurse”, 20 (4), 2004 r., s. 43
3 Grzegorz Krasowski,, Leczenie ran przewlekłych – cz. I: Definicja, etiologia, epidemiologia, fizjologia i patofizjologia gojenia się ran, 2013 r., dostęp: marzec 2015
4 [4] Jw.
5 Hiroshi Kawakami, Kazuki Yoshida, Yuya Nishida, Yasushi Kikuchi i inni, Antibacterial properties of metallic elements for alloying evaluated with application of JIS Z 2801:2000, „ISIJ International”. 48 (9), 2008 r., s. 1299-1304